Łoś

 Łoś
(Alces)

I. Występowanie i siedlisko

Areał łosia ma ogromny zasięg, obejmujący Europe od Półwyspu Skandynawskiego i Polski na wschód, całą Azję i Amerykę Północną. Zgodnie z regułą Bergmanna- im bardziej na północ zasiedlane są tereny przez dany gatunek, tym jego gabaryty są większe. I tak jest również z łosiami. Te żyjące w Kanadzie i na Alasce są zdecydowanie największymi przedstawicielami swojego gatunku na Ziemi. W Polsce łosie najliczniej występują w północno-wschodniej części kraju, a ich populacje szacuje się na około 8 000 osobników (2012). Biotopem łosia są zbliżone do naturalnych bory bagienne z dużym udziałem drzew liściastych, lasy obfitujące w torfowiska i wszelakie podmokłe łąki śródleśne, również doliny rzeczne. Lato spędza w ostojach zasobnych w wodę, zimą przenosi się w suchsze obszary, obfitujące w młodniki sosnowe i zarośla lub gęsto podszyte drzewostany. Dość często zdarza się łosiom wędrować na większe odległości, najczęściej czynią to osobniki młode lub samce podczas bukowiska. Trasy przez nie obierane ciągną się z reguły wzdłuż cieków wodnych, a nawet większych rzek. Podczas takich wędrówek potrafią dotrzeć na tereny, na których dawno nie występowały.

II. Charakterystyka ogólna

Łoś jest największą zwierzyną płową występującą w Polsce. Byk osiąga masę 300-500 kg. Klępa – 250-380 kg. Długie, silne nogi, masywne barki, rozbudowana klatka piersiowa i duża głowa osadzona na stosunkowo krótkiej szyi nadają łosiowi charakterystyczną postać. Sylwetka przypomina konia, ale łoś jest od niego zdecydowanie potężniejszy. Najwyższy jest w kłębie (który wraz z występującym na nim owłosieniem tworzy wyraźny garb), po czym grzbiet opada ku tyłowi. Nogi łosia zakończone są dużymi, szeroko rozstawionymi racicami i silnie rozwiniętymi raciczkami. Ułatwiają one pływanie, poruszanie na podmokłym terenie, jak i chodzenie po śniegu. Odciski racic łosia maja podobny kształt do odcisków racic sarny, jednak są oczywiście od nich wielokrotnie większe (wielkości odcisków racic krowy, są jednak od nich węższe). Głowa jest duża, silnie wydłużona, zakończona pyskiem „uzbrojonym” w bardzo rozbudowana wargę. Na podgardlu zwisa narośl skórna, zwana broda, obrośnięta długim włosiem. Ogon jest krótki, wręcz niezauważalny, od spodu nieowłosiony. Suknia jest zmieniana raz w roku, na wiosnę. Na zimę włosy rosną dłuższe, a cała suknia jaśnieje. Sierść jest niemal jednolicie ciemnoszarobrązowa do czarnobrązowej, tylko badyle są zdecydowanie jaśniejsze. W odróżnieniu od innych jeleniowatych cała gęba łosia jest owłosiona. Poroże, w formie łopat lub badyli, występuje tylko u samców.

III. Odżywianie

Łoś odżywia się ok. 250 gatunkami roślin. Latem zjada przede wszystkim liście i pędy, zimą zaś wcina pąki i czubki młodych drzewek oraz korę drzew i krzewów, lubuje się również w miękkich gałązkach brzozowych oraz wierzbowych. Nie przepada za kłującymi drzewami iglastymi (konsumuje je w ostateczności), jako że ich igły zawierają bardzo dużo olejków aromatycznych i ich nadmiar kosztowałby łosia ból żołądka. Dietę uzupełnia roślinnością wodną i błotną zawierającą dużo potasu i innych biopierwiastków i mikroelementów. Zdobywanie pokarmu ułatwia łosiom ich specyficzna budowa: rozmiary ciała, śmieszna warga i ruchliwy język, jak i badyle zakończone specyficznymi racicami.

IV. Rozmnażanie i rozwój

Łoś jest zwierzęciem poligamicznym. Dojrzałość płciową uzyskuje w 2-3 roku życia, klępy dojrzewają wcześniej od byków. Bukowisko odbywa się od wrześniu do pierwszej połowy października, z nasileniem w drugiej połowie września. Odgłosy godowe łosi nie są tak efektowne i przypominają bardziej pomrukiwanie czy stękanie aniżeli ryczenie. Nie gromadzą haremu. Wykorzystując nozdrza wyszukują grzejące się samice, jeśli jest to konieczne walczą o nie. Ruja samicy trwa 7 dni, i jeśli nie zostanie pokryta lub samiec się nie sprawdzi, po 25 dniach występuje jeszcze raz. Ciąża trwa 226-244 dni. Łoszaki, dość często są to bliźnięta, rodzą się w maju i na początku czerwca. Młode są niezgrabne i nieporadne, ale szybko się rozwijają i rosną, a z mleka matki korzystają do jesieni.  Szczyt rozwoju fizycznego osiągają łosie w wieku 6-10 lat.

V. Zachowanie

Łosie nie są płochliwe, chodzą wolnym, spokojnym krokiem, maja słabszy wzrok i słuch, lecz dobry węch. W odróżnieniu od innej zwierzyny płowej, a identycznie jak wielbłądy, chodzi skroczem, tzn. równocześnie prawymi lub lewymi badylami do przodu. Łosie są doskonałymi pływakami. Żerując na zanurzonej roślinności wodnej nurkują do 5 m przez około 30-50 sekund. W wodzie wykorzystują zmysł dotyku dzięki, któremu odnajdują wszelaką roślinność w niej zanurzoną. W swoich ulubionych ostojach o obfitej bazie żerowej i przy dostatku wody łosie są na ogół mało ruchliwe. Lubią wędrować, więc dość często zmieniają miejsca zalegania. Ich obecność w łowisku najczęściej sygnalizują zgryzione czuby, jak i połamane lub poprzewracane drzewa, które nie wytrzymały naporu tego wielkiego głodomora.

VI. Ekologia gatunku

Łoś, jako duży roślinożerca wywiera silny wpływ na środowisko. Preferowanie przez łosie terenów półotwartych lub małych luk skutecznie zapobiega porośnięciu ich przez roślinność drzewiasta. Zmiany w roślinności powstałe pod wpływem uporczywego zgryzania mogą przyjąć formę sukcesyjnego zastąpienia istniejącego zespołu przez odporniejsze lub mniej smakowite rośliny. Na terenach leśnych gdzie jego zagęszczenie jest większe szkody przez niego wyrządzane są znaczniejsze. Wrogami naturalnymi łosi są niedźwiedź, wilk i ryś.

VII. Słowniczek

Badyle – nogi łosia jak również poroże w formie badylarzy
Badylarz – typ poroża, mniej pożądany niż łopatacz
Broda – dłuższa kępka włosów na podgardlu łosia.
Bukowisko – gody łosi
Byk – samiec łosia.
Chrapy – o nozdrzach łosia.
Ciele – młodziutki łoś.
Klępa – samica łosia.
Kwiat – ogon.
Łopatacz – forma poroża przypominająca rozgałęzione łopaty.
Łosza – inaczej klępa.
Łoszak – młody łoś.
Łyżki – uszy łosia.
Pasynek – odnoga na porożu łosia.
Poroże – wyrastający corocznie kostny twór.
Pyza – o nosie łosia.
Rojst – bagniste i grząskie miejsce, zwykle ostoja łosia.
Rosochy – poroże łosia łopatacza.
Scypuł – miękka skórna narośl odżywiająca poroże podczas wzrostu
Skrocz – bieg łosia, charakteryzujący się ruchami obu prawych i obu lewych kończyn naraz.